Türkiye ile Sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan ülkelerde yurt dışı çalışması bulunanlar için müstakil emekli maaşı almak ve sözleşme aylığı almak gibi iki temel hak bulunuyor.
Sözleşme hükümlerine göre her iki ülkede birden çalışması bulunan bir sigortalının Akit ülkenin birindeki prim ödeme gün sayısı, emekli maaşı bağlamaya yetiyorsa bu Akit Ülke sadece kendi mevzuatına göre geçen sigortalılık sürelerini dikkate alarak emekli maaşı bağlar.
Sadece bir ülkede geçen sürelerin emekli maaşı bağlamaya yetmemesi durumunda Sözleşme hükümlerine göre diğer Akit ülkede geçen sigortalılık süreleri, aynı zamana rastlamamak kaydıyla birleştirilerek sözleşme aylığı yani kısmi maaş bağlanır.
Sözleşme (Kısmi) aylığına hak kazanma şartları, sigortalının Türkiye'de 5510 sayılı Kanun yönünden tabi olduğu sigortalılık statüsüne göre belirlenmektedir.
Ülkemizin imzaladığı ikili sosyal güvenlik sözleşmelerine göre, sözleşmeli ülkelerde sigortalı olarak çalışmış olan kişilerin bu çalışma süreleri, aylığa hak kazanmada gerekmesi halinde birlikte dikkate alınmaktadır.
Bu suretle aylığa hak kazanıldığında aylık, her iki ülkede geçen çalışmalar birlikte dikkate alınarak hesaplanmakta, Akit taraflar bu şekilde hesaplanan aylığın kendi ülkesinde geçen çalışma gün sayısına tekabül eden kısmını aylık (kısmi aylık) olarak ödemektedir.
Sözleşme (Kısmi) aylığına hak kazanma şartları, sigortalının Türkiye'de 5510 sayılı Kanun yönünden tabi olduğu sigortalılık statüsüne göre belirlenmektedir.
Sigortalının Türkiye'de birden çok sigortalılık statüsüne tabi hizmetinin olması halinde emeklilik tarihlerinden önceki son 7 yılın yarısından bir fazla olan çalışma hangi statüde geçmiş ise o statünün öngördüğü mevzuat dâhilinde işlem yapılacaktır. Hizmeti 7 yıldan az yani Türkiye'deki ödenen prim 2520 günden az ise çok olan prim statüsüne bakılır.
Sigortalılık statüsünün belirlenmesinde, Yurt dışında geçen sigortalılık süreleri dikkate alınmaz.
Sigortalılık statüsünün öngördüğü emeklilik şartının yani sigortalılık süresi ve prim ödeme gün sayısı şartının yerine getirilip getirilmediğinin tespitinde, iki ülkedeki ilk başlayan işe giriş tarihi dikkate alınır. Prim şartının oluşup oluşmadığında da her iki ülkede geçen prim ödeme gün sayıları da dikkate alınır.
Örneğin; Almanya Sözleşmesinin 29. maddesinin dördüncü fıkrasına göre, ilk defa Almanya'da çalışmaya başlayanların bu ülkede çalışmaya başladıkları tarih, 5510 sayılı Kanunun 38. maddesine göre belirlenecek olan aylığa hak kazanmaya esas sigortalılık süresinin tespitinde, ilk işe giriş tarihi olarak alınır.
Sosyal güvenlik sözleşmeleri uygulanmak suretiyle kısmi aylık alanlar yurt dışı hizmet borçlanması yaparak aylığı tama yükseltme imkânına sahiptir. Bu durumda kısmi sözleşme aylığı;
* Borcun ödendiği tarih kesin dönüş tarihinden önce ise kesin dönüş tarihini,
* Borcun ödendiği tarih kesin dönüş tarihinden sonra ise,
Borcun ödendiği tarihi takip eden aybaşından itibaren tam aylığa yükseltilir.
Sözleşme aylığı hesabı iki ülkede geçen toplam prim gün sayısına göre belirlenen aylık bağlama oranı dikkate alınarak Türkiye'de ödenen prim matrahı gözetilerek hesaplanır. Bu hesaplanan maaş Türkiye prim günü ile çarpılıp toplam iki ülke prim toplamına bölünür. Örneğin Türkiye prim günü 300 gün, Almanya prim günü 12.000 gün ise sözleşme maaşı 12.300 gün üzerinden hesaplanır.
Belki maaş düşük olsa bile ikameti Türkiye olduğunda eksiksiz sağlık hizmeti alır.
