Türkiye ile Sosyal güvenlik sözleþmesi bulunan ülkelerde yurt dýþý çalýþmasý bulunanlar için müstakil emekli maaþý almak ve sözleþme aylýðý almak gibi iki temel hak bulunuyor.
Sözleþme hükümlerine göre her iki ülkede birden çalýþmasý bulunan bir sigortalýnýn Akit ülkenin birindeki prim ödeme gün sayýsý, emekli maaþý baðlamaya yetiyorsa bu Akit Ülke sadece kendi mevzuatýna göre geçen sigortalýlýk sürelerini dikkate alarak emekli maaþý baðlar.
Sadece bir ülkede geçen sürelerin emekli maaþý baðlamaya yetmemesi durumunda Sözleþme hükümlerine göre diðer Akit ülkede geçen sigortalýlýk süreleri, ayný zamana rastlamamak kaydýyla birleþtirilerek sözleþme aylýðý yani kýsmi maaþ baðlanýr.
Sözleþme (Kýsmi) aylýðýna hak kazanma þartlarý, sigortalýnýn Türkiye'de 5510 sayýlý Kanun yönünden tabi olduðu sigortalýlýk statüsüne göre belirlenmektedir.
Ülkemizin imzaladýðý ikili sosyal güvenlik sözleþmelerine göre, sözleþmeli ülkelerde sigortalý olarak çalýþmýþ olan kiþilerin bu çalýþma süreleri, aylýða hak kazanmada gerekmesi halinde birlikte dikkate alýnmaktadýr.
Bu suretle aylýða hak kazanýldýðýnda aylýk, her iki ülkede geçen çalýþmalar birlikte dikkate alýnarak hesaplanmakta, Akit taraflar bu þekilde hesaplanan aylýðýn kendi ülkesinde geçen çalýþma gün sayýsýna tekabül eden kýsmýný aylýk (kýsmi aylýk) olarak ödemektedir.
Sözleþme (Kýsmi) aylýðýna hak kazanma þartlarý, sigortalýnýn Türkiye'de 5510 sayýlý Kanun yönünden tabi olduðu sigortalýlýk statüsüne göre belirlenmektedir.
Sigortalýnýn Türkiye'de birden çok sigortalýlýk statüsüne tabi hizmetinin olmasý halinde emeklilik tarihlerinden önceki son 7 yýlýn yarýsýndan bir fazla olan çalýþma hangi statüde geçmiþ ise o statünün öngördüðü mevzuat dâhilinde iþlem yapýlacaktýr. Hizmeti 7 yýldan az yani Türkiye'deki ödenen prim 2520 günden az ise çok olan prim statüsüne bakýlýr.
Sigortalýlýk statüsünün belirlenmesinde, Yurt dýþýnda geçen sigortalýlýk süreleri dikkate alýnmaz.
Sigortalýlýk statüsünün öngördüðü emeklilik þartýnýn yani sigortalýlýk süresi ve prim ödeme gün sayýsý þartýnýn yerine getirilip getirilmediðinin tespitinde, iki ülkedeki ilk baþlayan iþe giriþ tarihi dikkate alýnýr. Prim þartýnýn oluþup oluþmadýðýnda da her iki ülkede geçen prim ödeme gün sayýlarý da dikkate alýnýr.
Örneðin; Almanya Sözleþmesinin 29. maddesinin dördüncü fýkrasýna göre, ilk defa Almanya'da çalýþmaya baþlayanlarýn bu ülkede çalýþmaya baþladýklarý tarih, 5510 sayýlý Kanunun 38. maddesine göre belirlenecek olan aylýða hak kazanmaya esas sigortalýlýk süresinin tespitinde, ilk iþe giriþ tarihi olarak alýnýr.
Sosyal güvenlik sözleþmeleri uygulanmak suretiyle kýsmi aylýk alanlar yurt dýþý hizmet borçlanmasý yaparak aylýðý tama yükseltme imkânýna sahiptir. Bu durumda kýsmi sözleþme aylýðý;
* Borcun ödendiði tarih kesin dönüþ tarihinden önce ise kesin dönüþ tarihini,
* Borcun ödendiði tarih kesin dönüþ tarihinden sonra ise,
Borcun ödendiði tarihi takip eden aybaþýndan itibaren tam aylýða yükseltilir.
Sözleþme aylýðý hesabý iki ülkede geçen toplam prim gün sayýsýna göre belirlenen aylýk baðlama oraný dikkate alýnarak Türkiye'de ödenen prim matrahý gözetilerek hesaplanýr. Bu hesaplanan maaþ Türkiye prim günü ile çarpýlýp toplam iki ülke prim toplamýna bölünür. Örneðin Türkiye prim günü 300 gün, Almanya prim günü 12.000 gün ise sözleþme maaþý 12.300 gün üzerinden hesaplanýr.
Belki maaþ düþük olsa bile ikameti Türkiye olduðunda eksiksiz saðlýk hizmeti alýr.
