Enver Paþa’yý ister seversiniz, ister sevmezsiniz. Her þeyden önce hayalleriyle yaþadýðýný, onlarý gerçekleþtirmek için uðraþ verdiðini, gerek Ýslam gerekse de Türklük için yapmayacaðý þey olmadýðýný bilmekte yarar var. Yani ne yaptýysa hepsini Ýslam ve Turan adýna yaptý. Hayal dünyasýnda yaþadýðýndan da gerçeði göremez ve olaylarý yanlýþ deðerlendirir.
Ancak ister dostu ister düþmaný, Paþa’nýn gerçek bir vatansever ve ahlaki deðerleri sorgulanamaz biri olduðunu inkar edemez. Unutmamak gerekir ki “Her kiþilik hatta yetenek, kendini yok edecek zaaflarýný da beraberinde büyütüp geliþtirir." Bu arada þunu da göz önünde bulundurmalýyýz: Osmanlý Devleti, Birinci Dünya Savaþý’nda, salt kendi gücüne dayalý ve sürekli baþarýdan baþarýya koþabilecek dinamiklerin hayli uzaðýndadýr.
Sarýkamýþ Çevirme ve Düþmaný Ýmha Harekatý süresince Türk ordusu gerçekten yiðitçe ve bütün olumsuz koþullara raðmen þanlý geçmiþine uygun bir biçimde savaþmýþtýr. Bu kahraman ordunun savaþý yitirmesinin nedenlerini çetin arazi koþullarý ve þiddetli kýþ þartlarý içinde ikmal ve teçhizat yetersizliðinde aramak gerekir.
Ýklim koþullarý iyi deðerlendirilmemiþ, zamanlama hatalarý birbirini kovalamýþtýr. Bu nedenlerle de tarih, yenilginin faturasýný Enver Paþa’ya keser. Savaþýn planlama safhalarýný deðerlendirenlerse þu sonuçlara varmýþtýr:
1. Rus kuvvetlerinin imhasý için düþünülen plan genel olarak doðruydu. Ne var ki, kuþatma kavisleri çok geniþ tutulmuþtu.
2. Kuþatma kavislerinin gereksiz yere çok geniþ tutulmasý zaman kaybýna neden olmuþtur. Bu da düþmanýn çekilmesine ve karþý önlemler almasýna imkan tanýmýþtýr.
3. Nedense arazi ve iklim koþullarý pek dikkate alýnmadýðýndan birlikler düþmandan çok doðayla savaþmak zorunda kalmýþtýr.
4. Ordunun kýþ ve dað teçhizatý eksikleriyle eðitim yetersizliði felakete neden olmuþtur.
5. Ordu boþuna lojistik destek beklemiþ ama bir türlü bu desteði alamamýþtýr.
6. Harekattan hemen önce kilit noktalardaki komutanlarýn deðiþtirilmesi büyük hatadýr.
Gençleþtirilmiþ subay kadrosu, Balkan Savaþý’nýn utancýný yok etmek için "ölümüne savaþmýþtýr." Eratsa kahramanlýk destanlarý yazmýþtýr bir biri ardýna.
Kimilerince, “SON BÝR ÇILGINLIKLA ÖLÜMLE PENÇELEÞEN OSMANLI ÝMPARATORLUÐUNU KURTARACAK BÝR MUCÝZEYÝ aramak” olarak nitelendirilen Sarýkamýþ Savaþý’na, salt bu açýdan yaklaþmak bizi yanlýþ sonuçlara sürükler. Bu savaþ hiç de o kadar basit deðildir...
