Son günlerde, Ýran etkisi ile Azerbaycan siyasi hayatýnda endiþe verici olaylara þahitlik ediyoruz.
Azerbaycanlý dindar insanlarýn siyasi terim ve tanýmlarla Ýran eksenli edebiyat kullanarak, Azerbaycan yönetiminin politikalarýna itiraz içeren videolar devreye girdi. Dindar kadýnlarýn Azerbaycan yönetimine yönelik ithamlarý ile Ýran'ýn Azerbaycan'a sýnýr bölgelere askeri yýðýnak toplamasý ise, üzerinde düþünmemiz gereken ve yýllardýr yazdýðým detaylarýn iþlek hale getirildiðine iþaret ediyor.
Ýran; 44 günlük Karabað Savaþý döneminde ve ondan sonra Türkiye eksenli yeni siyasi durumun Azerbaycan'da hakim duruma gelmesinden derin rahatsýzlýk duyuyordu. Bunu cümlelerle dile getirmesini de, tüm hareket ve davranýþlarýna bu rahatsýzlýðýn yansýmasýný da görebildik.
Ýran bu bölgede, Türkiye'nin duygusal ve ekonomik sahneden baþka farklý boyutlu Azerbaycan Devlet geleneðine geçmesinden, feryatlar çýkaracak kadar rahatsýzdý. Türkiye ve Erdoðan aleyhinde yayýnlar, internet kanallarý, baðýmsýz blogger görünümlü paylaþýmlar ve tabii sosyal medyada Ýran destekli algý operasyonlarýný, zaman zaman yazmýþtým.
Daha sonra Pakistan-Türkiye-Azerbaycan ortak askeri tatbikat konsepti devreye girdiðinde ise Ýran gerçekten kendini ve nefretini açýða vermekten kaçýnmadý.
Bu durumda provokasyon içerikli eylemlerin devreye girmesine start verdi.
Azerbaycan'da dini eðilimli bunca dindar kadýn profilinin meydana çýkmasý ise, derinden daha fazla gücün olduðunu da bize izah ediyor!
Ýran'ýn Azerbaycan içerisindeki gücü, hafife alýnacak ölçüde deðil. Ýtirazlara bakýlýrsa, hedef Türkiye-Pakistan-Azerbaycan ortaklýðý ile tatbikatlar gözükmüyor. Peki, hedef ne gösteriliyor, Ýsrail...
Azerbaycan içinde Ýsrail sevgisi, açýðý söylemek gerekirse irrite edici durumdur. Ýran, Ýsrail'i bahane ederek sahneye sürdüðü dini eðitimli ve ne söylediklerini iyi bilen hanýmlarýn aðzý ile þimdiki kadar alýþýk olmadýðýmýz tehdit içerikli cümleler ile Azerbaycan yönetimine parmak sallýyor.
Ýsrail'in Azerbaycan içerisinde bu kadar aktif durumda olmasý, iç açýcý bir durum deðil. Lakin Ýran'ýn bunu bahane ederek Azerbaycan Devletini tehdit etmesi, Azerbaycan vatandaþlarý içerisindeki dindar tabaný, daha doðrusu Ýran eksenli dindar taban ile Azerbaycan Devletini karþý karþýya getirmesi ise, Ýran'ý nasýl tedirgin olduðundan ve ne kadar Azerbaycan içerisinde güçlü yapýya sahip olmasýndan haber vermektedir.
Azerbaycan, Karabað savaþýnda Ýsrail'den gelen destekten memnun kaldý. Ýsrail'e nasýl güvenilir, ben mesela güvenmem ama o günlerde bu destek anlamlý idi ve bu durum Azerbaycan kamuoyunda da sempatik yer buldu. Ýran'ýn buna sinir olmasý ve kendi etkisindeki yumuþak güç ile Azerbaycan içerisinde provokatif eylemlere kalkýþmasý, bize bölgede halen süren gerilimden haber veriyor.
Ýran içerisindeki bazý dindarlarýn, bazý resmi statülü kiþilerin de, Ýsrail üzerinden Azerbaycan'ý hedef almasý, Ýran'ýn esas derdi üzerine yoðunlaþmamýzý da gündeme taþýyor.
Azerbaycan'da, Ýsrail gücü hep vardýr. Ýran da bunu bal gibi biliyordu. Yahudi kökenli vatandaþlarý var Azerbaycan'ýn. Ve Azerbaycan'ýn Karabað'la baðlý davasýnda Yahudi lobisi yurtdýþýnda Azerbaycan'a ciddi destek verdi. Bunun karþýlýðýnda Azerbaycan'da Ýsrail'e duyulan sempatinin devreye girmesi konusu da, yeni bir konu deðil. Lakin Ýran birden bire kendi etki çevresini devreye sokmakla bize esas derdini de göstermiþ oldu.
Mesele Ýsrail deðil! Ýran iyi biliyor ki; Ýsrail'e duyulan sevgi, derin sosyolojik deðiþim için yeterli deðil. Lakin Türkiye'nin tek ve sosyolojik yapýyý etkileyebilecek gücü ve hakimiyeti ise, Ýran'ý cidden meydandan çýkaracak güçte. Dolayýsý ile Ýsrail bahanesi, Türkiye endiþesi için kamufledir.
Pakistan-Türkiye-Azerbaycan ortaklýðý ile meydana çýkan yeni strateji ortaklýk için Ýran ne söylese tutmaz. Söylediðini ve itirazýný kimseye izah edemez. Lakin Ýsrail hedef göstererek, Azerbaycan Devleti ile pazarlýk masasýna oturmak, onun için daha anlamlý içeriktir. Kendi içindeki Türk kökenli vatandaþýna Ýsrail ile iliþkilere itiraz edilmesini izah edebilmesi doðaldýr. Türkiye-Pakistan-Azerbaycan ortaklýðýna itiraz edebilmesi ise, ne kendi Türk kökenli vatandaþlarýna, ne de Azerbaycan içerisindeki Ýran eksenli dindar yapýya, kolay izah edilecek durum deðil.
Ýsrail ve Ýran itiþmesinin, Azerbaycan üzerinden rüzgara dönüþmesi ise, Güney Kafkasya'daki istikrar açýsýndan ciddi tehdittir.
Ýkisi birbirine benzeyen, provokatif eylemleri bol olan Ýran ve Ýsrail arasýnda kalmaktansa, ikisinden de uzak durmak daha aklý selimdir. Azerbaycan için ikisi arasýnda denge oluþturmak, þimdiki aþamada zordur ve tehlikelidir. Ýkisine de mesafe, hayatidir ve gereklidir.
