Karabað’ýn iþgalden kurtarýlmasý süreci, aðýr ve meþakkatli oldu hiç kuþkusuz. Ceng meydanýnda Azerbaycan’ýn baþarýsý, hiç kuþkusuz sonucun þekillenmesini belirleyen esas faktörlerden olduðu da açýktýr.
11 Ocak'ta Azerbaycan Baþkaný Ýlham Aliyev'in, Rusya Baþkaný Vladimir Putin’in daveti ile Ermenistan Baþbakaný Paþinyan’ýn da dahil olduðu görüþmedeki tavrý ve verilen mesajlara bakýldýðýnda, Ermenistan’ýn halen Yukarý Karabað'ýn statüsü konusunda ýsrarýna da þahitlik ettik.
Azerbaycan bu konuyu "kendisi için kapattý" durumunda. Rusya bu konuya açýktan dönmek istemiyor. Muhtemel orta ve uzun vadeli düþünmekte.
Lakin Yukarý Karabað'ýn statüsünün olmamasý için, Bakü'nün tavrýnda deðiþiklik söz konusu olmayacak türdendi.
Tabii ki görüþme sonrasý verilen beyanatlara bakýldýðýnda, Putin’in mümkün oranda her iki tarafa ayný mesafede durma gayreti gözüküyordu.
Ermenistan Baþbakanýnýn durumu, nasýl bir baský altýnda olduðuna kanaat getirmemiz için yeterli idi. Her cümlesinde güvensiz de olsa, Karabað statüsünden bahsetmesi ve bunu söylerken çok ihtiyatlý cümleler kullanmasý, Paþinyan’ýn nasýl bir yol haritasý çizdiðine dair bizde fikir oluþturabildi.
Paþinyan ülkesi için ekonomik kalkýnma yolunu tercih ediyor, lakin Paþinyan Batý'nýn baskýsýndan kurtulmuþ deðil. Bir taraftan Moskova, diðer taraftan Batý baskýsý ile karþý karþýya kalmýþ bir siyasetçi! Sesinin tonu, kullandýðý cümleler, kapalý kapýlar arkasýnda sert konuþmalara tabi tutulduðunun iþareti olabilir. Tedirgin ve çekingen Paþinyan modu, siyaseten eminliðinin yokluðu ile yorumlanabilir.
Tabii ki Nahçivan ile Azerbaycan’ýn geri kalan topraklarý ile baðýn oluþmasý için, Ermenistan'dan geçecek yol, altyapý ve ulaþým, Ermenistan açýsýndan hayatidir. Yani burada sadece Azerbaycan, Rusya ve Türkiye deðil, Ermenistan'da yaþamak için yeni fýrsatý yakalamýþ olacak. Lakin buna varýlana kadar, Karabað’ý göstermelik de olsa gündemde tutmasý lazým. Bu gündemde tutma, Moskova için de hayatidir. Çünkü sadece bu halka; Ermenistan'ý, Azerbaycan'a ve Türkiye'ye muhatap hale getirecek. Rusya için ise Karabað’da olmak varlýðýný koruma simgesi olarak, orta ve uzun vadeli karþýmýzda duracak gibidir. Bir taraftan Azerbaycan’ýn Rusya aleyhinde hiç bir zaman tutum sergilememesi için garanti olarak yorumluyor, diðer taraftan Ermenistan’ýn Rusya’ya baðlýlýðýný bozmamasýný pekiþtirecek zincir olarak algýlýyor.
Rusya; yeni Amerikan yönetimi dönemi, kendisine yönelik büyük hamleler bekliyor. Hazýrlýðýný yapýyor. Türkiye ile birlikte sürece müdahil olmakla, kendisini çevresinde oluþturulmasý mümkün olan yeni çemberden korumaya almýþ gibi hissediyor.
Karabað meselesini, Ermenistan lehinde dönüþüme soktuðu andan itibaren, Rusya için büyük felaketin sinyali çalar. Putin bunun farkýnda! Azerbaycan Baþkaný yeni raundu açýk kalan sorularýn masada çözülmesinden yanadýr. Ve burada ekonomik olarak atacaðý hamleleri ciddi düþündüðü kanaatindeyim.
Orta vadede Ermenistan'la iliþkilerin geliþtirilmesi, Paþinyan ve ondan sonra gelenlerin nasýl tavýr sergileyeceðine baðlýdýr. Rusya bundan emin olmadýðý için kontrolü kendi elinde tutarak hareket etmekte. Ve burada "Azerbaycan’ýn iþgal edilmiþ topraklarýnýn çözümsüzlük sürecinden kurtarýlmasý deðil" derdi! Böyle olsa idi, yýllar önce Yukarý Karabað’la ilgili soruya, "herkes zannediyor ki, meselenin çözümü Rusya'dýr ama yanýlýyorsunuz" diye cevap vermezdi. Yani burada Rusya faktörünün, kendinin ölüm kalým meselesi döneminde devreye sokulmasý ve buna sessizliði ile engel olmamasý, bu durumu Rusya menfaati için kullanma yolunu seçtiðini bize göstermekte. Putin; Kafkasya'dan gelecek tehdidin karþýsýný almasý için Güney Kafkasya’da fiili sürecin içine müdahil olmasýný makul gördü. Ve bunu sadece barýþ gücü faktörü ile izah etmek doðru deðil! Siyasi sürece fiili müdahil olmak ve masayý Moskova’da kurmak, esas gayesi. Dolayýsý ile bu süreç orta ve uzun vadeli okunmalýdýr. Ve Türkiye sessiz, lakin tüm sürecin ana damarýnda olan Türkiye faktörü, olaylarýn seyrini hem belirlenmesinde, hem de nasýl belirlenmesinde esas faktör olarak karþýmýzda. Aliyev'in beyanýndaki satýr aralarýndan da, bunu net sezebiliyoruz. Þimdi yeni raunt, yeni etaptayýz. Sabrý zorlarsak, masada bir çoðu sorularýn cevabýný kayýtlara geçirebileceðiz.
