Türk Devletleri Birliği Teşkilatı ilan edildiğinden itibaren, "nelere dikkat etmeli, entegrasyon için hangi dengelerde uyum sağlamalıyız" sorusu da düşünülmeli hiç kuşkusuz.
Bu birlik fikri ve eylemi tarihi olaydır. Lakin içeriği işlenmez ve Türkiye ile uyum haline getirilmezse, çabalar uzun vadede sonuç vermez.
Bu birliğe üye olan özellikle eski Sovyet geleneğine dokunmuş devletlerin çoğunda halen demokrasi, özgürlükler konusunda anlayış sorunu vardır. Sadece bu değil, bürokrasi ve devlet yapısında da farklılıklar söz konusudur. Şimdi olmasa bile, giderek pekişen ilişkilere, bu farklılıkların çözümü olmadığı takdirde sorun oluşturacağı açıktır! Yani Türkiye ile entegrasyonu, sadece ekonomik işbirliği çerçevesinde değil, anlayış tarzını eşleştirmek için tüm kurumlar arasında da uyum sağlanması, uzun vadeli sonuçlar için hayatidir. Ekonomik işbirliği, meselenin temeli olduğu kadar kültürel, siyasi, eğitim kanallarında da ortak fikir üretilmesi, vazgeçilmezimiz olmalı. Bu devletlerin yapısında, vatandaşına bakış açısındaki farklılıklar ortadan kaldırılmalıdır. Türkiye'nin demokrasi geleneği, siyasi partiler ve devlet arasındaki bağı, siyasetçinin vatandaşına davranışı, bürokratın profili, hepsinin "devlet olma" konusundaki örneği Türkiye olarak belirlenmelidir. Yani Türkiye bu konuda da elini taşın altına koymak zorundadır. Aksi takdirde, bu uyumsuzluk gelecekte sorunlarla boğuşmaya itekler. Bu ülkelerdeki özgürleşme, yolsuzluk ve sosyal devlet anlayışına bakışı değişmelidir.
Siyasetçinin vatandaşa hizmet etmesi gerektiği Türkiye modelindeki örnekte gördüğü için Türkiye'ye muhabbeti artıyor. Bu örnekleriyle Türkiye, doğal ittifaklar için doğal lider olarak tanımlandı.
Geçmişte Rusya ile birliktelik örneğinde, beğendiği ve beğenmediği birçoğu konularda kendine has yorumu olan coğrafyanın geleceği demokrasi, hürriyet ve özgürlükler temasına bağlıdır.
Türkiye ile birlikte gelecek kurma niyetlerinde samimi olan herkesin, bu yeni duruma gerçekten uyum sağlaması gerekiyor.
Eğer meseleye "uzun vadede büyük hedeflere varma" çerçevesinde bakıyorsak, konuyu hem de bu yönüyle ele almak zorundayız.
