“Yalan haber gündemdeki yerini koruyor” diye bir gazeteci cümlesi ile baþlayayým. Gündemdeki yerine ne oluyor tam bilemem ama yalan haber tarihi komik örneklerle dolu. Trajik tarafý da var iþin ama bu hafta sonunda o tarafýna pek bakýþ görüþ etmeyelim.
Yalan haberlere neden “asparagas” denir anlatmak lazým. Türkçe’ye “asparagas” kelimesinin girmesine sebep olan olaydan baþlayayým.
Tarih 14 Haziran 1963. Hürriyet Gazetesi’nin birinci sayfasýndaki “Amerikalý kýz Türk sevgilisiyle bir gecekonduda yaþýyor” baþlýklý habere göre 21 yaþýndaki Yaþar Sönmez adlý Türk genci Amerikalý sevgilisiyle ailesini tanýþtýrmak ister. Kýzýn adý Betty Asbade. Gençler aile ile tanýþýr fakat baba oðluna resti çeker “Ya Betty ya biz” der. Bunun üzerine gençler kapýyý vurup çýkmýþlar ve kendilerine küçük bir kulübe yaparak yaþamaya baþlamýþlardýr.
Habere göre “Amerika’nýn gökdelenlerini terk edip aþký uðruna bir gecekonduya gelen ve yaþadýklarý küçük kulübe için ‘dünyanýn en güzel sarayý’ diyen Amerikalý genç kýz yemek yapmakla ve temizlikle meþgulken Yaþar ise gitarýný eline alýp sevgilisine aþk þarkýlarý terennüm etmektedir.”
Ýþte bu mesut çiftin kaldýðý kulübeye bir isim vermiþlerdir. “Asparagaz” ve haberin fotoðrafýnda kulübenin üzerinde büyük harflerle “Asparagaz” yazdýðý görülmektedir.
Hürriyet haberi ertesi gün de sürdürür. Güya haberi gazetede gören Yaþar’ýn babasý yumuþamýþ ve çiftin evliliðine izin vermiþtir. Ancak Yaþar’ýn annesi bu evliliðe hala karþýdýr. Komþular da genç çifte yardým elini uzatmýþlar ve Betty on gündür ilk kez bir komþuda banyo yapabilmiþtir. Bu uyduruk habere “atlatma haber” diyerek yani haberi sadece Hürriyet’in acar muhabirleri yakaladýðýndan birer maaþ ikramiye alýrlar haberi yapan gazeteciler.
Ama haber iki gün sonra patlar. Akþam gazetesi birinci sayfadan duyurur. Gençlerin ikisi de Türktür ve akrabadýrlar. Adlarý ise Yaþar ile Betty deðil Yavuz ile Gülizar’dýr. Yaþadýklarý iddia edilen ve adý “Asparagaz” olan kulübe ise yakýndaki bir evin kömürlüðüdür.
Yani Hürriyet muhabirleri gençlerle anlaþýp bir mizansen tasarlamýþ ve baþtan aþaðý uydurma olan bu haberi hazýrlamýþlardýr. Ýþte o günden itibaren uyuduruk kulübeye ad olan ve manasý bilinmeyen “Asparagaz” ismi biraz deðiþikliðe uðrar ve “asparagas” olur.
Peki bu uyduruk haberi yapan gezetecilere ne olmuþtur? Bir tanesi baþka bir yalan haberinin ortaya çýkmasýndan sonra ortadan kaybolur. Diðeri ise Hürriyet’ten ayrýlýp birkaç ay Ýngiltere’ye gider. Sonra kendi yalan haberini ortaya çýkaran Akþam Gazetesi’nde iþe baþlar. Evet yanlýþ duymadýnýz kendi foyasýný ortaya çýkaran gazete ona iþ verir. Ve yalan haberlerin kuyruklu hikayesi bu iþte en usta gazete olan Günaydýn Gazetesi’nde devam eder.
“Asparagas” haberinden önce de yalan haber yapýlýyordu ama habere fotoðraf da ekleyip mizansen oluþturma iþi 1960’lý yýllarda olmuþtur. Yalan haber kokusu artýk sayfalardan ekranlara sýçramýþ olarak günümüze kadar gelir.
Bu haftalýk da bu kadar malumat vermiþ olalým. Yalandan riyadan uzak bir hayat temennisiyle bitirelim yazýmýzý, kalýn saðlýcakla...
