Ýþ hayatýnda esnekleþme, son yýllarda giderek daha fazla önem kazanan bir konu haline gelmiþtir. Bu kavram, çalýþanlarýn iþ ve özel yaþam dengesini daha iyi kurabilmeleri, iþ verimliliðinin artýrýlmasý ve iþ yerinde memnuniyetin saðlanmasý amacýyla, çalýþma saatleri, mekânlarý ve yöntemleri konusunda daha fazla esneklik saðlanmasýný ifade eder.
Esnek çalýþma modellerinden biri olan çaðrý üzerine çalýþma, genellikle inþaatlarda, tarým iþlerinde, otellerde, restoranlarda ve eðlence yerlerinde sýklýkla rastlanan bir çalýþma türüdür. Bu tür çalýþmalarda, iþçilerin ücretleri 4857 sayýlý Ýþ Kanunu ile koruma altýna alýnmýþtýr.
Çaðrý üzerine çalýþma olgusu 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 14'üncü maddesinde hüküm altýna alýnmýþtýr.
Çaðrý üzerine çalýþma, "Yazýlý sözleþme ile iþçinin yapmayý üstlendiði iþle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulmasý halinde iþ görme ediminin yerine getirileceðinin kararlaþtýrýldýðý iþ iliþkisi" olarak tanýmlanabilir.
Hafta, ay veya yýl gibi bir zaman dilimi içinde iþçinin ne kadar süreyle çalýþacaðýný taraflar belirlemekte özgürdür.
Çaðrý üzerine çalýþmaya dayalý kýsmi süreli bir iþ sözleþmesidir ve bu nedenle iþyeri koþullarýna göre belirlenen haftalýk çalýþma sürelerinin 2/3'ünden fazla olacak þekilde düzenlenememektedir.
Örneðin, haftalýk 45 saat çalýþýlan bir iþyerinde bu süre en fazla 30 saat olabilecektir. Bu durumda, çaðrý üzerine çalýþmaya dayalý iþ iliþkisi kurulurken en fazla çalýþma süresi 30 saat olabilecektir.
Ýþyerinde haftalýk normal çalýþma süresi 45 saatin altýnda belirlenmiþ ise belirlenen süresi 2/3'ü oranýnda elde edilen süre çaðrý üzerine çalýþmanýn da en fazla süresini oluþturacaktýr.
Örneðin, iþyerinde haftalýk normal çalýþma süresi 37,5 saat olarak belirlenmiþ ise çaðrý üzerine çalýþmaya dayalý iþ iliþkisi kurulurken en fazla çalýþma süresi 25 saat olabilecektir.
Ancak belirlemedikleri takdirde, haftalýk çalýþma süresi 20 saat kararlaþtýrýlmýþ sayýlmaktadýr.
Çaðrý üzerine çalýþtýrýlmak için belirlenen sürede iþçi çalýþtýrýlsýn veya çalýþtýrýlmasýn ücrete hak kazanmaktadýr.
Ýþçiden iþ görme borcunu yerine getirmesini çaðrý yoluyla talep hakkýna sahip olan iþveren, bu çaðrýyý, aksi kararlaþtýrýlmadýkça, iþçinin çalýþacaðý zamandan en az dört gün önce yapmalýdýr. Aksi kararlaþtýrýldýðýnda ise iþveren iþçiyi belirlenen süre kadar önceden iþe çaðýrabilmektedir.
Süreye uygun çaðrý üzerine ise iþçi, iþ görme edimini yerine getirmekle yükümlüdür.
Çaðrý üzerine çalýþmaya dayalý iþ sözleþmesinde günlük çalýþma süresi kararlaþtýrýlmamýþ ise, iþveren her çaðrýda iþçiyi günde en az 4 saat üst üste çalýþtýrmak zorundadýr. Ancak iþçi ve iþveren tarafýndan aksi kararlaþtýrýlmýþsa, çalýþma süresi günde 1 saat olarak dahi belirlenmesinde bir engel bulunmamaktadýr.
Görüldüðü gibi 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 14'üncü maddesinde çaðrý üzerine çalýþmaya iliþkin hükümler belirlenmiþ ve çeþitli hususlar hakkýnda aksinin kararlaþtýrýlmasýnýn mümkün olduðu ifade edilmiþtir.
Dolayýsýyla iþverenlerin çaðrý üzerine iþ iliþkisi kurarken bu hükümlere dikkat etmeleri gerekmektedir.
Aksi durumda çaðrý üzerine çalýþma hükümlerine aykýrý davranýlmýþ olacaktýr. Aykýrýlýk ise 4857 sayýlý Ýþ Kanunu'nun 99/1/c hükmü gereðince idari para cezasýný gündeme getirebilecektir.
2024 yýlýnda çaðrý üzerine çalýþma hükümlerine aykýrýlýk, bu durumdaki her iþçi için 1.402 TL'dir. Ýdari para cezasýyla karþýlaþýlmamasý için hükümlere uygun olarak çaðrý üzerine iþ iliþkisinin kurulmasý önem arz etmektedir.
