Aksa Tufaný saldýrýsýndan sonra Ýsrail'in Gazze'ye verdiði tepki sivilleri katleden bir boyuta ulaþtý. Ýsrail lideri Netanyahu'dan gelen açýklamalar tüyler ürpertici. Cinnet halindeki insanýn hem etrafýna hem kendisine zarar vermesi gibi bir tabloyla karþý karþýyayýz.
Hamas'ýn sýkletini aþan operasyonu ve Ýsrail'in topyekûn Gazze'yi bombalamasýný jeopolitik geliþmelerden uzak deðerlendirmek saflýk olur.
Küresel gerilimin fay hatlarý arasýnda Kafkasya ve Balkanlar dikkatimizi çekiyordu. Ancak Doðu Akdeniz'de yaþanan bu süreç derin bir yarýk halini aldý.
Dünya ticari yük taþýmacýlýðýnýn %85'i denizyolunu kullanmakta. Dünyada nüfusuna göre kiþi baþý 1,5 ton ürün denizyoluyla taþýnmakta. Dünya nüfusu giderek artarken hammaddenin üretim alanlarýna gidiþi ve daha sonra tüketim noktalarýna intikâli devasa bir ekonomiyi bize izah ediyor.
Dünya ticaretinde Doðu-Batý aksý aðýrlýk merkezini oluþturuyor. Yani Asya-Akdeniz-Avrupa rotasý her iki yönde de hareketli. Konteyner taþýmacýlýðýnda Asya'daki üretim kapasitesindeki artýþ etkisini göstermiþ ve son yirmi yýlda yaklaþýk 6 katý bir büyüme söz konusu.
"Kýsýtlý deniz sahasýna raðmen çok önemli bir rol üstlenmiþ durumda olan Akdeniz, dünya deniz yüzeyinin sadece %3,5'i üzerinden küresel trafiðin %25'ini bünyesinde barýndýrmaktadýr." (ÝZKA Raporu, Saygýn Can Oðuz)
Dünya ticaretinde yaþanan bu geliþmelere petrol-doðalgaz transferini de eklemeyi unutmayalým. Uzun zamandýr Aden Körfezi'nde Yemen ve Somali'de olup bitenleri güzergâh savaþlarý ile irtibatlandýrýyorduk. Þimdi Doðu Akdeniz limanlarýnda yaþanan bir savaþa tanýðýz.
Liman Savaþlarý
2020 yýlýnýn Aðustos ayýnda Beyrut Limaný'nda yaþanan patlamanýn soruþturmasý bir türlü neticelenmedi. Ýncelemede 2750 ton amonyum nitratýn yalnýzca 550 tonunun patladýðý basýna yansýdý.
Beyrut patlamasý þehirde 70 bin konuta zarar verdi on binlerce insan iþsiz kaldý.
Beyrut'ta ne olduðunu belki hiçbir zaman öðrenemeyeceðiz. Ancak ticaret savaþlarýnda limanlarýn önemi belli. Limanlar petrolden gýdaya kadar her türlü sevkiyatýn merkezi. Ancak stratejik ve gizli sevkiyatlar için de tercih edilen kritik bir üs.
Kovid-19 günlerinde üretimin durmasý ve tedarik zincirinde yaþanan aksamalar birçok sorunu da beraberinde getirdi. Lojistik ve navlun fiyatlarý arttý.
Pandeminin henüz ilk aylarýnda Beyrut patlamasý, Doðu Akdeniz'de liman savaþlarýnýn habercisiydi adeta.
Ýsrail'deki Hayfa Limaný ise Beyrut patlamasýndan sonra daha da önem kazandý. Bu hadiseden yaklaþýk bir sene sonra Þangay Port Grup limana girdi. Hayfa'daki tesis sayýsýný artýrmak için yatýrým planlayan Ýsrail hükümeti, 2023'te Hindistan'ýn Adani Þirketi'ne de Hayfa Bayport'u teslim etti.
Hindistan'ý, Þangay Beþlisinden uzaklaþtýrmak için 2022'de Hind-Ýbrahim Ýttifaký kuruldu. I2U2 (India-Ýsra-UAE-US) adý verilen Hindistan, Ýsrail, BAE, ABD dörtlüsüne Mýsýr ve Suudi Arabistan da eklenecekti.
Ýsrail'in Çin'le olan bu iliþkisi ABD'yi rahatsýz etmiþ ve Ulusal Güvenlik Danýþmaný J. Sulliven ikaz etmiþti. I2U2 iþe yaramýþ ve Hintli þirket Adani Hayfa'ya girmiþti.
Doðu Akdeniz'in ticaret ve enerji trafiðinde neler oluyor sorusu merak konusu. Bölgedeki çatýþma yayýlýrsa hem ticaret hem de hidrokarbon kaynaklarýna dönük yatýrýmlar imkansýz hale gelecek.
Ýki senaryo var önümüzde. Birileri Hayfa limanýný güvenli hale getirmek ve Hindistan'ý üretim üssü yapmak istiyor. Ýkinci senaryoda ise týpký Beyrut gibi burada da (amonyum nitrat patlamasý etkisi yaratacak) bir çatýþma alaný ortaya çýkacak.
G20'de öne çýkarýlan ABD destekli Hindistan-Körfez-Ýsrail-Yunanistan rotasý siyasi bir güzergâh demiþtik. Bu rota ne kadar gerçekçi ve güvenli olacak önümüzdeki soru bu olacak.
Bugünlerde ABD'nin uçak gemisi Ford'un bölgeye intikalini bir de liman savaþlarý üzerinden okumak zorundayýz.
Mekik Diplomasisi
Gazze'de yaþanacak trajediye karþý Türkiye mekik diplomasisi yürütecek. Kitlesel bir katliamýn önüne geçmek için Ankara çok çalýþacak bugünlerde.
Cumhurbaþkaný Erdoðan bölgedeki küresel paylaþým hesaplarýnýn farkýnda ve soðukkanlý. Bu süreçte Kahire, Riyad gibi baþkentlerle çözüm üretmek de önem kazanýyor.
Dünyanýn ve Ýslam dünyasýnýn, Cumhurbaþkaný Erdoðan'a daha çok ihtiyacý var bugünlerde.
