Bugün haddimi biraz aþarak bu hafta içinde yeni çözdüðüm bir meselemi sizlerle paylaþmak istiyorum.
Kitabýmýz Kuran-ý Kerim'deki "Emanet" ayetini yýllardýr anlamakta güçlük çekiyordum. Yaygýn tefsir ve meallerin Ahzab Suresi'nin 72. ayetine verdiði anlam ve yaptýðý açýklamalar beni bir türlü tatmin etmiyordu.
Mesela Elmalýlý'nýn meali þöyle: "Evet Biz, o emaneti göklere, yere ve daðlara sunduk da onlar onu yüklenmeye yanaþmadýlar ve ondan korktular da insan yüklendi onu. O gerçekten çok zalim, çok cahil bulunuyor."
Piyasadaki diðer mealler de üç aþaðý beþ yukarý ayný muhtevaya sahip.
Meallerin çoðu emanet kelimesini olduðu gibi almýþ; bir kýsmý dasorumluluk, kulluk, dini görevler gibi tefsirlerde geçen deðiþik manalarýný vermiþ.
Emanet konusunda bir kafa karýþýklýðý yok.
Fakat bu emanetin gökler, yer ve daðlar tarafýndan kabul edilmeyip insan tarafýndan kabul edilmesi ve hele insanýn çok zalim ve çok cahil olarak nitelendirilmesi sorunlu bir algýya sebep oluyor.
Ýçinde bütün peygamberlerin, salih kullarýn, sýddýklerin ve þehidlerin de bulunduðu insaný çok zalim ve çok cahil olarak nitelendirilmesi sizce de çeliþki deðil mi?
Ýnsan hem eþrefi mahlukat olacak hem de zalim ve cahil, bu bir çeliþki deðil mi?
Elimin altýndaki Türkçe tefsir Tefhim'e baktým, Fizilal"il-Kuran'a baktým yukarýdaki meali izah ediyor. Tatmin etmedi.
Kütüphanemdeki Arapça tefsirlerden Nesefi, Beyzavi, Keþþaf, Kurtubi, Þevkani ve Alusi'ye baktým, bazýlarýnda emanetin üstlenilmesini ihanet olarak niteleyen açýklamalar ve insanýn da münafýk ve kafirler olduðuna iþaret eden izahat gördüm ama ne yalan söyleyeyim ayetin anlamý zihnimde tam olarak yine oturmadý.
En son Lisan"ul-Arap lugatýnýn HML حمل maddesine baktým iþte o zaman ayetin anlamý zihnimde berraklaþtý ve kelimeler yerli yerine oturdu.
Bunu sizlerle de paylaþmak istedim. Eðer bir eksiðim varsa ehlinden ikaz bekliyorum.
Lisan'ul-Arap hmlحمل maddesini açýklarken Ahzab Suresinin 72 ayetini misal olarak zikretmiþ ve ayette geçen "yüklenmeye (hamletmeye) yanaþmadýlar" bölümündeki haml kelimesinin Arapça'da ihanet olarak da kullanýldýðýna iþaretle bu kelimeyi ihanet olarak açýklamýþ; yani sorumluluk, kulluk, dini görevleri ifa gibi anlamlara gelen emanet, daðlara yere ve göklere arz edilmiþ onlar bu emanetin gereðini yapmayý kabul etmiþler ona ihanet etmeye yanaþmamýþlardýr.
Buraya kadar mana berraklaþtý. Allah emaneti daðlara, yere ve göklere arz etmiþ onlar da bunu kabul etmiþler emanete ihanet etmemiþler Allah'tan korkmuþlardýr.
Peki buradaki insaný nasýl anlayacaðýz? Kimi tefsirlerde iþaret edildiði gibi Lisanu'l-Arap da bunu doðrulamýþ buradaki insandan maksadýn bütün insanlar olmadýðýný, buradaki insandan maksadýn kâfir ve münafýklar olduðu açýklamýþ.
Lisanu'l-Arap'daki bu bölümü okuyunca ayetin anlamý benim zihnimde þöyle berraklaþtý:
"Evet Biz, o emaneti göklere, yere ve daðlara sunduk da onlar ona ihanet etmeye yanaþmadýlar ve ona ihanet etmekten korktular da, insan(lardan kafir ve münafýk olanlar emanete) ihanet etti. O (kafirler ve münafýklar) gerçekten çok zalim ve çok cahildirler." (Ahzab,72)
Zaten takip eden ayet de bu manayý takviye ediyor .
Ahzab Suresi 73. ayet insan kelimesine açýklýk getirircesine buyuruyor ki:
" Çünkü Allah, münafýk erkeklere, münafýk kadýnlara, müþrik erkeklere, müþrik kadýnlara azap edecek, inanan erkeklere inanan kadýnlara da tevbe ile nazar buyuracaktýr. Allah çok baðýþlayýcýdýr, merhamet edendir."
Evet emanet o emanet ama insan meallerdeki o insan deðil sonucuna vardým zihnimdeki sorulara kendimce cevap buldum.
Yanýlýyor muyum?
Ýlim ehlinin ikazlarý baþým gözüm üstüne.
Not: Bu yazýyý 7 Nisan 2013 tarihinde Yeni Þafak'ta yayýnlamýþtým. Geçenlerde bir ilahiyat profesörünün Emanet Ayeti'ne verdiði anlamý görünce yeniden yayýnlama ihtiyacý hissettim.
