Bir haftadýr 'Türk mü Türkiyeli mi?' tartýþmasý yaþanýyor. Öyle ki Türk kelimesini savunan kimileri 'Türkiyeli diye bir kelime yoktur!' iddiasýnda bulundular.
Kendilerince de tutarlý önekler veriyorlar. Diyorlar ki Ýngiltereli denmez Ýngiliz denir; Fransalý denmez Fransýz denir; Almanyalý denmez Alman denir!
Bu mantýða göre Yunanistan'daki Türklere Yunan; Bulgaristan'daki Türklere Bulgar; Rusya'daki Türklere de Rus denmesi gerektiði anlaþýlmaz mý?
Her neyse, Ýngilizce ve Almanca dillerinin mantýðýyla baktýðýnýzda doðru. Ýngiltereli denmez Ýngiliz denir; Almanyalý denmez Alman denir; Londralý denmez Londra'dan denir; Berlinli denmez Berlin'den denir!
Meseleye bu açýdan bakanlar haklýdýr.
Oysa bir de doðu dillerinden bakýldýðýnda tam tersi bir manzara görürüz. Mesela 22 tane Arap ülkesi vardýr. Hepsinin ismi farklýdýr, Suriye, Lübnan, Irak Yemen vs.
Mesela Iraklý olmak Arap olmak anlamýna gelmez. Arap da olabilir, Kürt de, Ezidi de!
Evet, batý dillerinin mantýðýyla baktýðýnýzda Londralý denmez; Berlinli denmez!
Ama bizim dilimizde Londralý da denir Berlinli de.
Týpký Tokatlý, Sivaslý, Vanlý, Erzurumlu, Ýzmirli dendiði gibi.
Çünkü bizim dilimizde li,lý,lü,lu ekleri nispet ekleridir. Dolayýsýyla biz Almanyalý da deriz Türkiyeli de.
Hatta biz ayný nispeti taþýyan Arapçadaki nispet ya'sýný az da olsa hâlâ kullanýyoruz. Askerî diyoruz, ilmî diyoruz, iktisadî diyoruz, resmî diyoruz.
Bursevi, Konevi, Bitlisi þeklinde de kullanýlmýþtýr.
Ülke þehir, ilçe, kasaba, köy, hatta mahalle adýnýn sonuna lý, li, lu, lü ekleri getirerek de kullanýyoruz.
Suriyeli, Ýstanbullu, Oltulu, Kasýmpaþalý gibi.
Dolayýsýyla Türkiyeli kelimesi yoktur demenin hiçbir mantýklý izahý olamaz.
Nitekim Cem Özer isimli Türk kökenli Almanya Bakaný kitabýnýn ismini Almanyalý diye Türkçeleþtirerek Alman olmadýðýna gönderme yapmaktadýr.
Öte yandan Fransýzlar ülkelerindeki Fas (Maðrip) kökenli vatandaþlarýna Fransýz demiyorlar Maroken diyorlar!
Bu baðlamda Türk kökenli olmayýp Türkiye Cumhuriyeti vatandaþý olanlarýn Türkiyeli kelimesini kullanmasýný yadýrgamamak gerekir.
Türkiye bir imparatorluk bakiyesidir. Deðiþik ýrklara dinlere mensup vatandaþlarý vardýr. Onlarýn kendilerini bu ülkeye nispet eden Türkiyeli ifadelerini hoþgörüyle karþýlamak gerekir.
Nitekim cumhuriyetin ilk yýllarýnda bu konu mecliste tartýþýlmýþ, Mustafa Kemal Paþa konuya müdahale ederek Türk, Kürt Arap tartýþmasýný 'Anasýr-ý Ýslamiyye' tarifiyle bitirmiþtir.
Cumhuriyet, Ýslami hassasiyetleri göz önünde bulundurarak kurulduðu için, hatta 1924 anayasasýnýn ikinci maddesinde devletin dininin Ýslam olduðu açýkça yazýldýðý için mesele Ýslami duyarlýlýk içinde halledilmiþtir.
Daha sonra tek parti döneminde cumhuriyetin fabrika ayarlarý deðiþtirilmiþtir.
Devletin ve toplumun Ýslami deðerlerden uzaklaþtýrýlmasý hedeflenmiþ ve ulus devlet tezi devreye girmiþtir.
Nitekim mevcut anayasanýn 66. Maddesi, "Türk devletine vatandaþlýk baðýyla baðlý olan herkes Türk'tür. Türk babanýn veya Türk ananýn çocuðu Türk'tür" þeklindedir.
Hâlbuki 1924 anayasasýnda bu husus, " MADDE 88.- Türkiye ahâlisine din ve ýrk farký olmaksýzýn vatandaþlýk itibâriyla (Türk) ýtlak olunur." þeklinde daha esnek bir ifadeyle yazýlmýþtýr.
'Türk'tür' þeklinde kesin hüküm vermemiþ 'Türk ýtlak olunur(denir)' esnek ifadesi kullanýlmýþtýr.
Tabii ki buradaki Türk kelimesi etnisiteyi deðil anayasal statüye ifade eder.
'Türk'tür' ifadesine, bir Kýpçak Türkü olarak benim itirazým olmaz. Ama Türk kökenli olmayan vatandaþ bu tarife itiraz edebilir hatta bunu istismar da edebilir. Týpký PKK'nýn Kürtleri istismar ettiði gibi.
Bu itibarla da 1924 anayasasýndaki 88. madde daha kuþatýcýdýr!
Bence bu ve benzeri istismarlara mahal býrakmamak için 'Türkiyeli kelimesi yoktur' diyerek art niyetli birilerine koz vermemek gerekir.
Ayrýca yürürlükteki 66. Madde kendi içinde de çeliþkilidir. Maddeye göre her vatandaþ Türk'tür ama her Türk vatandaþ deðildir.
66. Maddeye göre, Türkiye dýþýnda vatandaþýmýz olmayan Türk babanýn veya Türk ananýn çocuðuna mevcut uygulamada Türk denmiyor ama Türk olmayan vatandaþlarýmýza Türk deniyor.
Konuya etnisite açýsýndan bakýldýðýnda sorunun çözülmesi mümkün deðil!
Yeni bir sivil anayasa þart!
Türk Milleti kavramýný bu deðerlendirmelerin dýþýnda tutuyorum. Çünkü bu kavram batýda Ýslam ile eþ anlamlýdýr.
Ergün Yýldýrým hocanýn þu cümlesiyle bitirelim: " Bu ülkede herkes kendisini istediði þekilde tanýmlasýn: Kürt, Arap, Laz, Çerkez, Roman vs. Türk Milleti kavramýný da üst siyasi çerçeve olarak kullanalým. Yani bütün kavmi unsurlarýn (anasýr-ý Ýslam) ortak millet bilinciyle Türk Milleti üzerinde uzlaþmasý. Burada hem çoðulculuk korunur hem de birlik. "
