'Hayatýmýzýn en derin teknolojik deðiþimi' olarak tanýmlanan yapay zekâ üzerinde yeterince düþünüyor muyuz? Þimdilik üretimde verimi arttýran, insana zaman kazandýran, aðýr iþlerde ve savunma sanayiinde devreye giren yapay zekânýn, yapýp edecekleri- yöneteceði iþler konusunda etik ve hukuki sýnýrlar var mý? Yapay zekâ ile gelecek öngörüsünde insan ne kadar var olabilecek? Bunlar önemli sorular. Lakin þimdilik es geçilen, sorulmayan sorular...
Hatýrlayalým: 70'lerden itibaren temposunu ve egemenliðini arttýran, 2000'lerden itibarense deðerler ve siyasal düzeyde yaþadýðý ve yaþattýðý sert kýrýlmalarla globalizm; COVID-19 sonrasý oluþan dijital iletiþim aðlarý zorunluluðu ile küreselleþmenin 'yeni normal'ini üreterek kendini yenilemiþti. Irk, din, dil, kültür, ülke sýnýrý tanýmayan ve yüksek etkileþim gücüne sahip dijital ortamlar, artýk sanal olmaktan çýkýp, hayatýn kendisi olma evresine geçmiþti...
Bu arada yapay zekâya yepyeni iþ alanlarýnýn açýldýðý gerçeðini hep birlikte yaþadýk... Popüler bir platform olan Coursera, 2025'e kadar dijitalleþmedeki geliþmelerin binlerce yeni iþ alaný açacaðýný öne sürüyor. Ayný rapora göre; yapay zekâ kaynaklý otomasyonda en çok dönüþecek sektörlerin; ofis çalýþanlarýný, idari personeli ve hukuk alanýný etkileyeceði öngörülüyor.
Yapay zekânýn ilk ele geçireceði ve bu açýdan bakýldýðýnda insanýn ilk kaybedeceði iþ alanlarý; bütçe analizi, muhasebecilik ve çaðrý merkezleri... Uzmanlara göre; yapay zekânýn insanlara göre en büyük avantajý, büyük miktarda veri içinde, inanýlmaz derecede ince detayý, hatasýz tespit etme yeteneði... Yapay zekânýn profesyonel iþ hayatýnda bu kadar hýzlý ilerlemesi sonucu, ister istemez o sahada çalýþanlara yeni eðitimler vererek, yapay zekâya ayak uydurmalarýný saðlamak gerekiyor, diye de ekliyorlar. Günümüzde bankacýlýk, otomotiv, sigorta ve üretim gibi birçok sektörde yapay zekâ teknolojileri kullanýlarak iþ süreçleri daha verimli hale geldi. Ýþ akýþýnýn otomatize edilmesi, müþterilerin bireysel tercihlerinin özelleþtirilmesi gibi kullaným alanlarýnýn yaný sýra kimin iþe alýnacaðýna, kime ne kadar kredi verilebileceðine karar verme süreçlerinde yapay zekâ teknolojileri kullanýlmaya baþlandý bile...
Yapay zekânýn hukuk alanýnda kullanýlmasý konusunda öncülüðü ise Çin üstlenmiþ durumda. Nüfus yoðunluðu ve dolayýsýyla dava çokluðu sebepleriyle 2016'dan bu yana hukuk alanýnda yapay zekâdan yararlanmanýn yollarýný arýyordu. Ýlk baþta davaya iliþkin delillerin sunumu ve karar- içtihat araþtýrma konusunda yardýmcý olan yapay zekâ sistemleri, 2019'dan bu yana davalara yardýmcý hâkim olarak destek oluyorlar. Davalarýn açýlmasý, iþleme konulmasý gibi iþler sanal bir hâkim tarafýndan gerçekleþtiriliyor artýk...
Yapay zekânýn edebiyat alanýnda boy gösterdiði, roman ve senaryo yazdýðý da bir baþka felaketli haber... Shakespeare (Þekspir)'in Fuzuli'nin yerine artýk kompüterlerin yazdýðý cümleleri mi okuyacaðýz diye soruyor insan... Bager Akbay isminde bir matematik mühendisi kurguladýðý yapay zekâya yazý yazmayý, þiir ölçülerini, kafiyeyi öðretmiþ, ardýndan þiirler gelmeye baþlamýþ... Kulak týrmalasa da zaman içinde kendini geliþtireceðini söylüyor iþin uzmanlarý. 'Bakmazdý Ressamlar' adlý þiirinden bir dörtlük: 'Susuþlar söyleyin öyleyse, Bakmazdý ressamlar istese, Deðersin çiçeðim çimenim, Ormansa nehirse madense...'
Tüm bu öngörülerin arasýnda insan ne olacak?
Kesintisiz ve yüksek iletiþim hýzý, dijitalleþen yepyeni bir dünyanýn kapýsýný açtý. Karantina koþullarýyla sadece iþ dünyasýnda deðil günlük yaþam içinde de kitlesel olarak deneyimlediðimiz dijital dünyanýn, giderek tekilleþtirdiði bireyleriyiz hepimiz... Sýnýrlanmýþlýkla, sýnýrsýzlýk paradoksal þekilde iç içe geçti. Hem tarihte hiç görülmediði kadar içe kapanarak sýnýrlanmýþ, hem de tarihte hiç tecrübe edilmediði kadar iletiþim aracýlýðýyla sýnýrsýzlaþmýþ halde insan... Fakat bu arada, kiþilerin özne olmaktan giderek çýktýðý, kompüterler ve iletiþim aðlarýnýn arasýnda iliþkisisel bir boyuta indirgendiði, adeta bilgisayar iþlevlerinin yansýmalarýndan bir yansýma haline dönüþmesi sorunuyla da karþý karþýyayýz. Soru þudur: Ýnsan fiil yeteneði olan, irade sahibi bir özne midir? Yoksa iletiþim aðlarý arasýnda edilgen bir sürüklenmeye tabi, yanýp sönen bir yansýmadan mý ibarettir...
Hani insan, eþref-i mahlûkattý?
Yaratýlmýþlarýn en þereflisi olan insan, yapay zekâyý olsa olsa; dünyayý ve insanlýðý karartmak ve imha etmek için deðil, aydýnlatmak ve ihya etmek için kullanýr...
