Bir senedir peþimi býrakmayan bir köþe yazým var.. "Aþý zorunlu deðil fakat zorlayýcý olmalýdýr" diye bir yazý yazmýþtým.. Daha aþý bulunmamýþtý bile ben bunu yazdýðýmda.. Hâlâ toplaþýp toplaþýp bana dünyayý dar etmek için paylaþýyorlar bu yazýyý internette.. Geri dönüp baktým, 'piþman olduðum', 'keþke öyle yazmasaydým' diyeceðim bir þey var mý diye.. Bakýyorum yok.. nefis yazmýþým..
Þimdi dünya bu 'zorlayýcý' meselesinde bir sene evvel dediðimiz noktaya gelmiþ durumda.. Seyahatler, insan yoðunluðunun fazla olduðu sosyal mekanlar, mahkemeler, okullar derken sýra çalýþma þartlarýna gelmiþ durumda.. Bazý ülkelerde; "Aþý mecburi deðil ama aþý olmazsanýz sizi iþten atarýz" demeye baþladý iþveren... Bu çok tehlikeli bir çýkýþ...
Bakýn diðer her türlü zorlayýcý hükmün alternatifi bulunabiliyor.. Mesela, bazý ülkeler aþý olmayanýn, hatta belli ülkelerce geliþtirilen aþýlarý olmayanýn ülkeye giriþine izin vermiyor deðil mi?. Seyahat öncesi yapýlacak bir Pcr testi ile ya da girilen ülkede belli süre karantina altýnda kalmayý kabul ederek bu zorlayýcý uygulamanýn alternatifi bulunabiliyor.. Ama istihdam meselesi öyle deðil..
ABD'li yatýrým bankasý Morgan Stanley, 1 Temmuz'a kadar aþý doðrulamasý yapmayan personeli 12 Temmuz'dan itibaren ofise almayacaklarýný duyurdu. Delta Havayollarý da benzer þekilde, aþýyý zorunlu tuttu.. Yeni iþe alýmlarda aþý olmayanlarýn baþtan eleneceðini açýkladý.. Bakýn zorlayýcý tedbirleri ilk dile getiren ve hâlâ da arkasýnda duran biri olarak, iþi ayrýmcýlýða kadar götürebilecek bu kadar aðýr bir tasarrufa da karþý olduðumu söylemeliyim.. Þükür ki daha Türkiye'den böyle ayrýmcý bir uygulama haberi almadýk.. Gelirse yani bizde de bir iþveren çýkýp da; "aþý olmayaný iþten çýkarýrým" derse ne tepki vereceðiz?!.. Gerçi bizde pandemi þartlarý gereðince iþten adam çýkarmak yasaklandý.. Öyle olmasa bile bir formülü çözümü olmalý.. Buna kimse rýza göstermez..
Çok hassas bir dönemden geçtiðimiz ortada.. Ýþveren kendince haklý olarak diyecek ki; "diðer çalýþanlarýmýzýn saðlýðý ve iþ güvenliðimiz açýsýndan çalýþanlarýn aþý yaptýrmasýný isteyebilir.. Peki çalýþan 'hayýr' derse ne olur?.. ABD'deki bazý þirketler açýk açýk iþten atmaya kalkmýþlar görüldüðü gibi.. Ama aslýnda yasalar çalýþanlarý bu tür ayrýmcýlýk konusunda koruyor.. Ýþveren aþý olmayan çalýþanýný, daha az insanla iliþki kuracaðý bir departmana kaydýrabilir, süreç düzelene kadar uzaktan çalýþtýrabilir.. Ya da izin kullandýrabilir.. Elbette bir yolu vardýr.. Ama 'aþý olmadý diye iþten çýkarmak', olacak þey deðil..
Tabi bu noktada herkesin dikkatle takip ettiði referans noktasý, Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi'nin Çekya davasý.. Çekya'da çocuklarýný aþýlatmadýklarý için ceza alan veya çocuklarý okula alýnmayan aileler, hak ihlali gerekçesiyle mahkemeye baþvurmuþtu. Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesi'nin (AÝHM) Büyük Dairesi, aþý zorunluluðunun, demokratik bir toplumda gerekli olduðuna hükmetti ve Çekya'dan yapýlan baþvurularý reddetti. Büyük Daire'de 16 yargýç, ortak deðerlendirilen baþvurularýn reddedilmesi yolunda oy kullanýrken sadece 1 yargýç ihlal olduðu yolunda görüþ belirtti. Þimdi bu kararýn, taraf ülkelerin tamamýnda içtihat kabul edileceðini yani yerel mahkemede bir sonuç alýnamazsa AÝHM'e gitmeye gerek olmadýðýný söyleyebiliriz. Sözün özü, nur topu gibi bir tartýþma baþlamak üzere. Bu, aþýlarýn zorunlu olmasýndan çok çok daha geniþ kapsamlý ve çok boyutlu bir tartýþma olacak gibi görünüyor..
