Yakın dönemde Doğu Akdeniz'e dair binlerce haber düştü. Mavi Vatan konseptiyle Türkiye'nin de gündemine sıkça giren Doğu Akdeniz'deki hesaplar şimdi Gazze'de düğümlendi.
İsrail yönetimi Gazzelileri şehrin güneyine doğru sürmek ve Refah kapısından çıkartarak Sina Çölü'ne yerleştirmek istiyor.
Bu proje hiç de yeni değil. Mısır lideri Sisi'nin şimdilik itiraz ettiği bu formüle daha önce de Cemal Abdülnasır ve Enver Sedat direnmişti.
Filistin'in yasal statüsü 1994'te Oslo'da kabul edilmişti. Burada Gazze'nin stratejik konumu önemli. Gazze'nin 40 kilometrelik kıyı şeridi Süveyş Kanalı ve Hayfa Limanı arasında.
Filistin yönetimi 1999'da British Gas şirketiyle anlaşmıştı. Gazze'nin 35 km batısında tespit edilen gazın miktarı hafife alınamaz. Filistinlilerin hayat standartlarını artıracak doğalgaz işinde bir müddet sonra krizler başladı. British Gas, Shell firmasına satıldı. Müteahhit CCEnergy şirketi ise çalışmalarını durdurdu. Bölgedeki çatışma zemini ve siyasi belirsizlikler yatırımcıları ürkütmüştü.
Yakın geçmişte El-Fetih ve Hamas arasındaki sorunlardan biri de Gazze gaz sahası. Anlaşılan o ki enerji meselesi Filistinli aktörler arasında da tartışma konusu.
Mısır bu süreçte çıkan gazın sıvılaştırılması ve Avrupa'ya satışı işine talipti. Arap-İsrail çatışmasını derinlemesine bilen Kahire'nin Vaşington büyükelçisi Hesham Youssef, Ağustos 2023'te yazdığı makalede Ukrayna krizi sonrası Avrupa'ya satılabilecek enerji ihtiyacının temini konusunda kazan-kazan formülünü irdelerken bölgede kalıcı barışın zaruri olduğunu vurguluyordu. (bkz. https://www.usip.org/publications/2023/08/how-gaza-marine-deal-could-benefit-palestinians-israelis-and-region )
Doğalgazın stratejik önemi kendisini belli ediyor. 7 Ekim sonrası yaşananların enerji, ticaret koridoru, limanların güvenliği gibi çıktıları olacak.
Netanyahu'nun akıbeti
Son günlerde İsrail yönetiminin Hamas'la savaşmak yerine sivilleri hedef alan tutumu tepki topluyor. 7 Ekim sabahı dünya kamuoyunda İsrail lehine oluşan algı kayboluyor.
Mevcut atmosfer bundan sonra İsrail'in işgal ettiği topraklara "yerleşimci" taşımasını zorlaştırabilir. Şiddet sarmalı İsrail'i dünyanın en güvensiz yerlerinden biri haline getiriyor. Üstelik tersine göç artabilir ve İsrail'deki aşırı sağcı politikalar iflas edebilir.
Netanyahu kısa vadede siyasi ömrünü güçlendirmek için bir fırsat yakaladığına inanıyor. Ancak yakın tarih gösterdi ki İsrail siyaseti her savaştan sonra bir lideri tahtından ediyor.
İsrailliler kalıcı bir huzur istiyorlarsa Likut hareketi yerine daha ılımlı, liberal, sol partilere yönelmek zorundalar.
Türkiye'nin rolü
Son yıllarda bölgedeki özerklik arayışı birçok başkentte kendisini gösterdi. ABD'nin dışında Rusya, Çin gibi aktörlerle çok boyutlu iş birliklerine yönelen bölge oyuncuları için kritik bir eşik söz konusu.
Ankara, tarihsel duruşunu hiç bozmadı. Türk kamuoyu Filistinli sivillerin Gazze'de yaşadıklarını dikkatle takip ediyor.
Türkiye diplomasiyi çalıştıran bir misyona sahip. Ağustos 2022'de Erdoğan-Herzog buluşmasında (O günlerde Bennet başbakandı.) her türlü kriz anında açık hat formülü için uzlaşılmıştı. Bu hattın bugünlerde Netanyahu'yu durdurması için Erdoğan gayret gösterecektir.
Doğu Akdeniz'deki sıkışmayı çözecek akıl Ankara'da. Filistin-İsrail gerilimi ancak Türkiye'nin çözümü ile kördüğümden kurtulabilir.
