Yakýn dönemde Doðu Akdeniz'e dair binlerce haber düþtü. Mavi Vatan konseptiyle Türkiye'nin de gündemine sýkça giren Doðu Akdeniz'deki hesaplar þimdi Gazze'de düðümlendi.
Ýsrail yönetimi Gazzelileri þehrin güneyine doðru sürmek ve Refah kapýsýndan çýkartarak Sina Çölü'ne yerleþtirmek istiyor.
Bu proje hiç de yeni deðil. Mýsýr lideri Sisi'nin þimdilik itiraz ettiði bu formüle daha önce de Cemal Abdülnasýr ve Enver Sedat direnmiþti.
Filistin'in yasal statüsü 1994'te Oslo'da kabul edilmiþti. Burada Gazze'nin stratejik konumu önemli. Gazze'nin 40 kilometrelik kýyý þeridi Süveyþ Kanalý ve Hayfa Limaný arasýnda.
Filistin yönetimi 1999'da British Gas þirketiyle anlaþmýþtý. Gazze'nin 35 km batýsýnda tespit edilen gazýn miktarý hafife alýnamaz. Filistinlilerin hayat standartlarýný artýracak doðalgaz iþinde bir müddet sonra krizler baþladý. British Gas, Shell firmasýna satýldý. Müteahhit CCEnergy þirketi ise çalýþmalarýný durdurdu. Bölgedeki çatýþma zemini ve siyasi belirsizlikler yatýrýmcýlarý ürkütmüþtü.
Yakýn geçmiþte El-Fetih ve Hamas arasýndaki sorunlardan biri de Gazze gaz sahasý. Anlaþýlan o ki enerji meselesi Filistinli aktörler arasýnda da tartýþma konusu.
Mýsýr bu süreçte çýkan gazýn sývýlaþtýrýlmasý ve Avrupa'ya satýþý iþine talipti. Arap-Ýsrail çatýþmasýný derinlemesine bilen Kahire'nin Vaþington büyükelçisi Hesham Youssef, Aðustos 2023'te yazdýðý makalede Ukrayna krizi sonrasý Avrupa'ya satýlabilecek enerji ihtiyacýnýn temini konusunda kazan-kazan formülünü irdelerken bölgede kalýcý barýþýn zaruri olduðunu vurguluyordu. (bkz. https://www.usip.org/publications/2023/08/how-gaza-marine-deal-could-benefit-palestinians-israelis-and-region )
Doðalgazýn stratejik önemi kendisini belli ediyor. 7 Ekim sonrasý yaþananlarýn enerji, ticaret koridoru, limanlarýn güvenliði gibi çýktýlarý olacak.
Netanyahu'nun akýbeti
Son günlerde Ýsrail yönetiminin Hamas'la savaþmak yerine sivilleri hedef alan tutumu tepki topluyor. 7 Ekim sabahý dünya kamuoyunda Ýsrail lehine oluþan algý kayboluyor.
Mevcut atmosfer bundan sonra Ýsrail'in iþgal ettiði topraklara "yerleþimci" taþýmasýný zorlaþtýrabilir. Þiddet sarmalý Ýsrail'i dünyanýn en güvensiz yerlerinden biri haline getiriyor. Üstelik tersine göç artabilir ve Ýsrail'deki aþýrý saðcý politikalar iflas edebilir.
Netanyahu kýsa vadede siyasi ömrünü güçlendirmek için bir fýrsat yakaladýðýna inanýyor. Ancak yakýn tarih gösterdi ki Ýsrail siyaseti her savaþtan sonra bir lideri tahtýndan ediyor.
Ýsrailliler kalýcý bir huzur istiyorlarsa Likut hareketi yerine daha ýlýmlý, liberal, sol partilere yönelmek zorundalar.
Türkiye'nin rolü
Son yýllarda bölgedeki özerklik arayýþý birçok baþkentte kendisini gösterdi. ABD'nin dýþýnda Rusya, Çin gibi aktörlerle çok boyutlu iþ birliklerine yönelen bölge oyuncularý için kritik bir eþik söz konusu.
Ankara, tarihsel duruþunu hiç bozmadý. Türk kamuoyu Filistinli sivillerin Gazze'de yaþadýklarýný dikkatle takip ediyor.
Türkiye diplomasiyi çalýþtýran bir misyona sahip. Aðustos 2022'de Erdoðan-Herzog buluþmasýnda (O günlerde Bennet baþbakandý.) her türlü kriz anýnda açýk hat formülü için uzlaþýlmýþtý. Bu hattýn bugünlerde Netanyahu'yu durdurmasý için Erdoðan gayret gösterecektir.
Doðu Akdeniz'deki sýkýþmayý çözecek akýl Ankara'da. Filistin-Ýsrail gerilimi ancak Türkiye'nin çözümü ile kördüðümden kurtulabilir.
