4857 sayılı İş Kanunu uyarınca, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmeye, iş sözleşmesi denilmektedir.
İş Kanunu'nun 8'inci maddesinde ayrıca, iş sözleşmesinin, Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tâbi olmadığı ifade edilmektedir.
Bu kapsamda iş sözleşmesinin yazılı yapılma zorunluluğu süresi bir yıl ve daha fazla olan iş sözleşmeleri için geçerlidir.
Diğer yandan bazı sözleşmelerin yazılı olarak yapılma zorunluluğu Kanun ile hüküm altına alınmıştır.
Örneğin, belirli süreli iş sözleşmesinin, uzaktan çalışma iş sözleşmesinin veya çağrı üzerine çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılması zorunludur.
Çünkü iş ilişkisinde esas olan belirsiz süreli iş sözleşmesidir. Diğer sözleşmelerin istisnai sözleşmeler olduğunu ifade etmek yanlış olmayacaktır.
Yazılı olarak sözleşme yapılması zorunlu olmayan hallerde dahi işveren tarafından işçiye 2 ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür.
Bu kapsamda iş sözleşmesinin yazılı olarak yapılma zorunluluğu olmayan hallerde işçiye işin koşullarını bildiren belge verilmelidir. Belge, işçinin koşulları öngörmesi açısından önem arz etmektedir.
Diğer yandan bazı iş sözleşmelerinin yazılı yapılma zorunluluğu olmasa dahi, iş ilişkisi kurulurken iş sözleşmesinin de imza altına alınması çeşitli uyuşmazlıkların çözümünde ve tarafların birbirlerine karşı hak ve borçlarını bilmeleri açısından gereklidir.
Örneğin deneme süresinin işleyebilmesi işçi ve işverenin anlaşmasına bağlıdır. Ancak yazılı olarak deneme süresinin iş sözleşmeleriyle hüküm altına alınmaması olası bir uyuşmazlıkta kurulan iş ilişkisinde deneme süresi olmadığının ileri sürülmesine neden olabilir. Bu durumda işveren, deneme süresinde iş sözleşmesini feshettiğini ileri sürse dahi işçiye ihbar tazminatı ödemesi gerekebilecektir.
Dolayısıyla iş ilişkisinin tüm süreçlerinin öngörülebilir olması örnekte olduğu gibi uyuşmazlıkların da önüne geçecektir.
"Yazılı olarak sözleşme yapılması zorunlu olmayan hallerde dahi işveren tarafından işçiye 2 ay içinde genel ve özel çalışma koşullarını, günlük ya da haftalık çalışma süresini, temel ücreti ve varsa ücret eklerini, ücret ödeme dönemini, süresi belirli ise sözleşmenin süresini, fesih halinde tarafların uymak zorunda oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge" verilmemesinin tespiti halinde idari para cezası gündeme gelecektir.
2024 yılında 4857 sayılı İş Kanunu'nun 8'inci maddesine aykırılıktan belge verilmeyen her işçi için 1.402 TL idari para cezası bulunmaktadır.
Sonuç olarak hem tarafların hak ve yükümlülüklerinin belirlenmesi, hem de yaşanabilecek anlaşmazlık ve yargı süreçlerinde sıkıntı yaşanmaması için yazılı iş sözleşmesi yapılmasını tavsiye ederiz.
